Recentelijk zijn verschillende kunstwerken die door de nazi’s waren buitgemaakt teruggegeven aan hun rechtmatige eigenaren. Maar één zaak werpt een complexe schaduw over dergelijke inspanningen. Volgens The New York Times heeft het Museum of Modern Art (MoMA) drie jaar geleden in stilte Marc Chagalls ‘Over Vitebsk’ teruggegeven aan de erfgenamen van een Joodse galeriehouder. In ruil daarvoor ontving het museum $4 miljoen. Nu is één van de erfgenamen echter verwikkeld in een juridisch gevecht met het restitutiebedrijf dat hem en zijn familie hielp om het kunstwerk terug te krijgen.
James Palmer, de oprichter van het restitutiebedrijf Mondex, vertelde aan The New York Times: “Dit is een zaak die niet zwart-wit is.” Hij verklaarde dat de deal “volkomen logisch is gezien enkele vragen die niet opgelost kunnen worden.” Het schilderij van Chagall bevond zich ooit in een Duitse galerie onder leiding van Francis Matthiessen, een Joodse handelaar die in 1933 uit het land vluchtte. Volgens de archieven op de website van MoMA werd het kunstwerk in 1934 aan een Duitse bank gegeven die banden had met de nazi’s, naar verluidt als “schuldvermindering”. Uiteindelijk werd het werk in 1949 aan het museum verkocht, waar het decennialang bleef hangen.
Mondex werkte samen met Patrick Matthiessen, de zoon van Francis, om kunstwerken terug te vinden die ooit toebehoorden aan de galerie van zijn vader. Ze waren succesvol in het terugbrengen van ‘Over Vitebsk’ naar de familie Matthiessen, maar Matthiessen zelf beschreef het proces als onaangenaam. Het schilderij werd vorig jaar verkocht voor $24 miljoen. In juridische documenten beschuldigt Matthiessen Mondex ervan het contract te hebben geschonden, inclusief de onderhandeling over de $4 miljoen betaling aan MoMA zonder toestemming van de erfgenamen.
Het museum wilde volgens Matthiessen tot het uiterste vechten om het kunstwerk niet terug te geven. MoMA weigerde commentaar te geven op de vragen van de publicatie, maar verklaarde wel in een verklaring dat het “uitgebreid onderzoek had gedaan naar de herkomst van het schilderij” in samenwerking met de familie. Daarnaast werd vermeld dat de betaling van de familie zou worden gebruikt voor een onderzoeksfonds naar herkomstonderzoek, vernoemd naar Francis Matthiessen.
Mondex heeft in gerechtelijke stukken verklaard dat het zich aan alle voorwaarden van de overeenkomst met de erfgenamen heeft gehouden. Ook Palmer verdedigde MoMA in zijn uitspraken aan The New York Times en stelde dat hij de teruggave van het schilderij een eerlijke schikking vond. Maar net zoals Over Vitebsk, waarover niet iedereen het eens is, is deze zaak niet zo duidelijk.
Veelgestelde vragen over het teruggaveproces van kunstwerken buitgemaakt door de nazi’s
V: Wat is er recentelijk gebeurd met kunstwerken die door de nazi’s waren buitgemaakt?
A: Verschillende kunstwerken zijn teruggegeven aan hun rechtmatige eigenaren.
V: Wat is het probleem dat een complexe schaduw werpt op deze restitutie-inspanningen?
A: Het Museum of Modern Art (MoMA) heeft in stilte het kunstwerk ‘Over Vitebsk’ van Marc Chagall teruggegeven aan de erfgenamen van een Joodse galeriehouder in ruil voor $4 miljoen. Nu is één van de erfgenamen verwikkeld in een juridisch gevecht met het restitutiebedrijf dat hen hielp het kunstwerk terug te krijgen.
V: Waarom is deze zaak niet zwart-wit?
A: Het is volgens de oprichter van het restitutiebedrijf Mondex “volkomen logisch gezien enkele vragen die niet opgelost kunnen worden”.
V: Wat is de achtergrond van het kunstwerk ‘Over Vitebsk’ van Marc Chagall?
A: Het kunstwerk bevond zich ooit in een Duitse galerie onder leiding van Francis Matthiessen, een Joodse handelaar die in 1933 uit het land vluchtte. Het werd in 1934 aan een Duitse bank gegeven die banden had met de nazi’s, vermoedelijk als “schuldvermindering”. Uiteindelijk werd het in 1949 aan MoMA verkocht.
V: Welk bedrijf heeft geholpen bij het terugvinden van het kunstwerk?
A: Mondex, een restitutiebedrijf, werkte samen met Patrick Matthiessen, de zoon van Francis, om kunstwerken terug te vinden die ooit toebehoorden aan zijn vaders galerie.
V: Wat zijn de beschuldigingen van Patrick Matthiessen tegen Mondex?
A: Hij beschuldigt Mondex ervan het contract te hebben geschonden, inclusief het onderhandelen over de $4 miljoen betaling aan MoMA zonder toestemming van de erfgenamen.
V: Wat was de reactie van het Museum of Modern Art (MoMA)?
A: MoMA wilde naar verluidt tot het uiterste vechten om het kunstwerk niet terug te geven. Het museum weigerde echter commentaar te geven op de vragen.
V: Wat was de rol van MoMA bij het onderzoek naar de herkomst van het kunstwerk?
A: MoMA verklaarde dat het “uitgebreid onderzoek had gedaan naar de herkomst van het schilderij” in samenwerking met de familie Matthiessen. Daarnaast werd vermeld dat de betaling van de familie zou worden gebruikt voor een onderzoeksfonds naar herkomstonderzoek, vernoemd naar Francis Matthiessen.
V: Wat zijn de standpunten van Mondex en James Palmer?
A: Mondex heeft verklaard dat het zich aan alle voorwaarden van de overeenkomst met de erfgenamen heeft gehouden, en James Palmer heeft de teruggave van het schilderij een eerlijke schikking genoemd.
V: Is deze zaak net zo duidelijk als het kunstwerk ‘Over Vitebsk’ zelf?
A: Nee, net zoals het kunstwerk zijn er verschillende meningen en is de zaak niet zo duidelijk.